01/26 2010
W związku z kryzysem gospodarczym o zasięgu światowym, odczuwalnym również w produkcji rolniczej i przetwórstwie rolno-spożywczym, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi dąży do przeciwdziałania jego skutkom oraz zabezpieczenia skutecznej ochrony dochodów producentów. W styczniu 2009 r. opracowano dokument pt. „ Działania Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz stabilności i rozwoju", w którym przedstawiono propozycje działań mających na celu wsparcie rolników, małych i średnich przedsiębiorstw, grup producentów rolnych i spółdzielni rolników, a także wsparcie eksportu rolno-spożywczego oraz przyspieszenie absorpcji środków Unii Europejskiej. Ponadto, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi konsekwentnie podejmował i podejmuje działania, aby w ramach obecnej Wspólnej Polityki Rolnej Wspólnota aktywnie realizowała działania interwencyjne mające na celu niwelowanie niekorzystnych zjawisk na rynkach rolnych, czy wcześniejsze przeciwdziałanie tym zjawiskom. W tym miejscu należy przypomnieć, iż wszystkie wynikające ze Wspólnej Polityki Rolnej mechanizmy rynkowe są uruchamiane przez Komisję Europejską na mocy przepisów wspólnotowych, zatem poszczególne państwa UE, w tym Polska, nie mają możliwości samodzielnego wprowadzania innego rodzaju wsparcia dla rynków rolnych. W takiej sytuacji za bardzo ważne należy uznać wnioski zgłaszane przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na forum Wspólnoty.
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił się do Komisji Europejskiej z wnioskami o podjęcie działań interwencyjnych na rynku zbóż, które pomogą w stabilizacji tego rynku, a w konsekwencji przyczynią się do wzrostu poziomu przychodów rolniczych, tj. między innymi poprzez uruchomienie regionalnego przetargu na eksport 0,5 mln ton zbóż dla krajów o niekorzystnym położeniu względem głównych rynków zbytu.
Wystąpił również do Komisji Europejskiej o wcześniejsze uruchomienie skupu interwencyjnego od 1 września br. (przesunięcie terminu realizacji zakupów interwencyjnych na rynku zbóż dla Polski z 1 listopada na 1 września na co najmniej dwa kolejne lata). oraz wstrzymanie procedury przetargowej na import w ramach kontyngentów taryfowych co najmniej do czasu rozpoczęcia skupu interwencyjnego.
Obrona polskiego rynku
W odpowiedzi na postulat dotyczący zabezpieczenia Polskiego rynku zbożowego przed napływem taniego ziarna z krajów trzecich należy podkreślić, że decydujące znaczenie w tej kwestii mają zobowiązania wynikające z naszego członkostwa w UE. Prawo wspólnotowe zakazuje stosowania barier celnych, czy ograniczeń ilościowych w handlu wewnątrz UE. Oznacza to, że w sytuacjach innych niż wyjątkowe (np. potrzeba ochrony zdrowia i bezpieczeństwa publicznego) Polska nie może wprowadzić barier w przywozie z innych krajów UE.
Jeśli chodzi o import spoza UE, to w wyniku akcesji do UE Polska przyjęła Wspólną Taryfę Celną z dniem 1 maja 2004 roku, co oznacza, że w imporcie produktów pochodzących z krajów trzecich wszystkie kraje UE, w tym Polska, stosują te same stawki celne. Stawki te wynikają z listy koncesyjnej UE do WTO (tzw. stawki związane), z umów o wolnym handlu, zawartych przez UE z krajami trzecimi, bądź są to autonomiczne preferencje przyznane przez UE krajom rozwijającym się (generalny system preferencji celnych GSP). Kompetencje w zakresie prowadzenia polityki handlowej, zgodnie z art. 133 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, leżą w wyłącznej gestii całej Wspólnoty Europejskiej i jej organów, a nie poszczególnych krajów członkowskich.
System wsparcia eksportu zbóż
Dla zagospodarowania nadwyżek zbóż występujących na rynku wspólnotowym oprócz podstawowego instrumentu, jakim jest skup interwencyjny, wykorzystywany jest również system wsparcia eksportu zbóż z wolnego rynku z zastosowaniem refundacji. Instrument ten uruchamiany jest przez Komisję Europejską na wniosek krajów członkowskich lub z własnej inicjatywy. Komisja Europejska, zwykle na początku roku gospodarczego, otwiera przetarg ciągły na eksport zbóż z wolnego rynku z zastosowaniem refundacji eksportowych. Podmioty uczestniczące w przetargu składają oferty, w których określają ilość zboża, jaką zamierzają wyeksportować oraz wysokość refundacji, jaką chcą uzyskać w celu realizacji eksportu. Oferenci, którzy złożyli oferty wnioskując o refundacje na poziomie lub poniżej ustalonego dla danego przetargu cząstkowego mogą przystąpić do realizacji eksportu.. Po zrealizowaniu eksportu odpowiednia agencja płatnicza wypłaca podmiotowi należną refundację.
Zboża w produkcji energii i biopaliw
Mając na uwadze duże nadwyżki zbóż niskiej jakości oraz występujące problemy z ich zagospodarowaniem, Minister Gospodarki, jako organ odpowiedzialny za rynek energii, przygotował projekt zmiany rozporządzenia z dnia 14 sierpnia 2008r., w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej, zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz obowiązku potwierdzania danych dotyczących ilości energii elektrycznej wytworzonej w odnawialnym źródle energii.
Zmiana powyższego rozporządzenia umożliwia zaliczenie do biomasy rolniczej jedynie zbóż niskiej jakości, nieprzydatnych do celów konsumpcyjnych, w związku z czym nie stwarza zagrożenia dla rynku żywności oraz nie ma wpływu na wzrost cen produktów żywnościowych.
W resorcie rolnictwa przygotowano i przekazano pod obrady Komitetu Rady Ministrów, a następnie Rady Ministrów „Kompleksową informację na temat realizacji Wieloletniego programu promocji biopaliw lub innych paliw odnawialnych na lata 2008 - 2014". W materiale tym przedstawiona została analiza obecnej sytuacji na krajowym rynku biokomponentów i biopaliw oraz ocena wpływu wdrożonych instrumentów prawnych na ten rynek. Po przyjęciu dokumentu, Rada Ministrów podejmie decyzje co do dalszych działań związanych z rozwojem krajowego rynku biopaliw.
Cena interwencyjna
W ramach interwencji skupowane jest ziarno oferowane w ilościach nie mniejszych niż 80 to oraz spełniających minimalne wymagania jakościowe. W bieżącym roku gospodarczym zakupy pszenicy i jęczmienia będą realizowane bez ograniczeń ilościowych co oznacza, że każda ilość ziarna spełniającego minimalne wymogi zaoferowana przez podmioty rynkowe będzie zakupiona.
W skupie interwencyjnym obowiązuje jednakowa cena dla wszystkich zbóż wynosząca 101,31 euro/t. W celu zachęcenia oferentów do przechowywania zboża we własnych magazynach i oferowania go w jak najpóźniejszym terminie, cena interwencyjna od 1 listopada do końca maja roku następnego jest zwiększana w kolejnych miesiącach o 0,46 euro/t.
W trakcie posiedzenia Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w maju br. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi złożył wniosek o podjęcie zdecydowanych działań ze strony instytucji europejskich w sprawie ograniczenia wzrastających różnic pomiędzy cenami producenta a cenami konsumenta. Minister zaapelował o podjęcie działań w sprawie cen żywności w Europie, takich jak m.in. wspieranie koncentracji podaży produktów rolnych, wprowadzenie unijnego systemu monitorowania rynku czy ustanowienie wspólnotowych ram prawnych i wspierających zrównoważone stosunki w łańcuchu żywnościowym, uniemożliwiających nieuczciwe praktyki wspierających sprawiedliwy podział marż handlowych.
Płatności obszarowe
System płatności bezpośrednich stosowany od 1992 roku tj. od reformy MC Sharry'ego stanowi rekompensatę obniżki dochodów rolniczych powstałą w wyniku redukcji ceny gwarantowanej tj. ceny interwencyjnej. System ten wspiera dochody producentów zbóż.
Polska, tak jak większość „nowych" krajów członkowskich Unii Europejskiej (z wyjątkiem Słowenii i Malty), stosuje uproszczony system płatności bezpośrednich (SAPS). Płatności te podlegają stopniowemu dochodzeniu do poziomu stosowanego w krajach UE-15. W związku z tym ich poziom wzrasta corocznie (do momentu osiągnięcia wartości 100%, tj. do roku 2013) i począwszy od 2004r. kształtował się w sposób następujący: 25%, 30%, 35%, 40%, 50%, a w 2009 roku wyniesie 60% poziomu płatności stosowanych w Unii Europejskiej na dzień 30 kwietnia 2004 roku. Zasada ta obowiązuje wszystkie „nowe" państwa członkowskie.
Polska stosuje krajowe płatności uzupełniające, które mogą być stosowane w wysokości do 30% płatności stosowanych w krajach UE-15 na dzień 30 kwietna 2004 roku. Oznacza to, że w 2009 roku całkowite płatności dla polskich producentów mogą wynieść 90% (60% z budżetu UE + 30% z budżetu krajowego) płatności stosowanych w UE-15, natomiast już w 2010 roku całkowite wsparcie skierowane do polskich producentów (przy maksymalnym uzupełnieniu krajowym wynoszącym 30%) może wynieść 100% płatności stosowanych w Unii Europejskiej w dniu 30 kwietnia 2004 roku. Pomimo, iż stosowanie wsparcia krajowego w maksymalnej wysokości nie jest obowiązkowe dla państw członkowskich, w Polsce stosowani tę formę pomocy na najwyższym poziomie dopuszczonym Traktatem Akcesyjnym. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi zawsze stoi na stanowisku pełnego wykorzystania tej możliwości, co nie jest łatwe w napiętej sytuacji budżetu krajowego.
Podobnie jak w przypadku krajów „starej" UE, w nowych państwach członkowskich podstawą dla określania kopert finansowych płatności bezpośrednich był poziom produkcji rolnej i jej intensywność w okresie referencyjnym (historycznym). W tej sytuacji, ze względu na zróżnicowanie tej intensywności pomiędzy „starymi" i „nowymi" krajami, pomimo zastosowania takich samych jednostkowych stawek wsparcia dla wyliczenia całkowitych kopert finansowych dla płatności bezpośrednich, stawki" powierzchniowe" (na ha użytków rolnych) są na ogół zdecydowanie wyższe w „starych" krajach UE niż w państwach „nowych".
Rząd RP dokłada wszelkich starań, aby ten stan rzeczy zmienić w kolejnej perspektywie finansowej (od 2014r.) i dąży do wprowadzenia nowego systemu płatności, opartego o nowe kryteria, związane z nowymi celami WPR i wymogami nakładanymi na rolników, który umożliwi przede wszystkim znaczące zmniejszenie lub zniwelowanie różnic w wysokości płatności pomiędzy krajami UE-27. Znalazło to wyraz w przyjętym przez Radę Ministrów stanowisku Polski w sprawie przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku, którego elementy były prezentowane przez Polskę w ramach dyskusji na temat przyszłości płatności bezpośrednich, zapoczątkowanej przez Prezydencję Czeską i były przedstawiane na nieformalnym posiedzeniu Rady Ministrów UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa w dniu 1 czerwca 2009r. w Brnie, a także podczas posiedzenia tej Rady w dniach 22-23 czerwca 2009 roku.
Ponieważ dyskusja w ramach Rady została zakończona propozycją konkluzji, które w opinii Polski w niewystarczającym stopniu odzwierciedlały jej postulaty, Polska nie wyraziła poparcia dla tak sformułowanych konkluzji i będzie dalej przekonywać inne państwa, w ramach kolejnych prezydencji Unii Europejskiej, do zmiany obecnie obowiązującego systemu i odejścia od rozwiązań, które powodują duże zróżnicowanie stawek płatności w poszczególnych państwach wewnątrz Wspólnoty.
Program wsparcia produkcji roślin strączkowych
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi planuje od 2010 roku uruchomienie wsparcia specjalnego dla rolników uprawiających rośliny strączkowe i motylkowate drobnonasienne. Program wsparcia przygotowany został na podstawie przepisów art. 68 rozporządzenia Rady (WE) Nr 73/2009. Celem programu jest poprawa stanu środowiska naturalnego poprzez ograniczenie stosowania azotowych nawozów mineralnych. Za realizacje programu będzie odpowiedzialna Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Dotyczyć on będzie rolników z terytorium całej Polski, którzy w roku składania wniosku prowadzą w plonie głównym uprawę roślin strączkowych lub motylkowatych drobnonasiennych i jednocześnie spełniają warunki do przyznania jednolitej płatności obszarowej. Lista rośli, których uprawa będzie uprawniała do otrzymania wsparcia, zostanie określona w drodze rozporządzenia. Dopłaty będą miały postać płatności rolniczej do hektara. Program zakłada wykorzystanie na ten cel 10,8 mln euro rocznie (32,4 mln przez cały okres trwania programu). Szacuje się, że obejmie on powierzchnię 180 tys. hektarów, przy stawce płatności na poziomie 60 euro/ha. Jeśli powierzchnia upraw zadeklarowana we wnioskach i kwalifikująca się do płatności przekroczy zakładaną wielkość, wysokość stawki ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu. Program wsparcia specjalnego zostanie uruchomiony po uzyskaniu akceptacji ze strony Komisji Europejskiej.
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na bieżąco monitoruje i dostrzega problemy występujące na rynkach rolnych oraz będzie kontynuowało działania zmierzające do utrzymywania możliwie najkorzystniejszych warunków produkcji mających istotny wpływ na sytuację dochodową w rolnictwie.
Opracowanie: Oddział Terenowy Świętokrzyskiej Izby Rolniczej w Busku - Zdroju
